AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırım paketleri sonuç vermiyor. Avrupa’nın en büyük şeffaflık araştırma kurumlarından Transparency International EU (TIEU) araştırmasına göre AB’nin 16 yaptırım paketine rağmen Kremlin’in savaş ekonomisi halen ayakta. AB, Rusya’nın petrol taşıyan “gölge filosu”ndan sadece yüzde 10’una erişebildi. Yeni 16’ncı paket alüminyum ithalatını yasaklarken LNG yaptırımı yine gelmedi. Uzmanlar, yaptırımların siyasi vetoları aşması için nitelikli çoğunlukla alınması ve gölge filo gemilerinin sahiplik zincirinin istihbaratla izlenmesi gerektiğini belirtiyor. Hukuki boşluklar ve Macaristan gibi üyelerin vetosu ise Kremlin’e manevra alanı sağlıyor.
AB’nin 16 yaptırım paketine karşın Rusya’nın savaş ekonomisi halen ayakta. Uzmanlara göre kritik önlemler halen alınabilmiş değil.
GÖLGE FİLO ETKİN
AB’nin 15’inci yaptırım paketi, 52 kişi ve Ukrayna’nın egemenliğini ihlal eden 30 kuruluşa kısıtlamalar getirdi. Pakette ilk kez, yaptırımları delmeye çalışan Çinli kişi ve şirketler de hedef alındı. Ayrıca Rusya’nın “gölge filosu” olarak bilinen, sık sık isim ve bayrak değiştirerek dolaşan, sigortasız ve sahiplik zinciri belirsiz petrol tankerlerinden 52’si daha AB limanlarına ve hizmetlerine erişimden men edildi. Böylece hedef alınan toplam gemi sayısı 79’a yükseldi. Ancak uzmanlara göre dünya genelinde yaklaşık 600 tankerden oluşan bu gölge filonun yalnızca yüzde 10’u kadarına dokunulmuş durumda. AB ayrıca Rusya, Çin, Sırbistan, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki 32 şirkete ileri teknoloji ve çift kullanımlı ürün ihracatını yasakladı.
YAPTIRIMLAR TIKANIYOR
Verilere göre AB yaptırımları Rus ekonomisi üzerinde ciddi baskı yarattı; örneğin Rusya Merkez Bankası’nın 210 milyar euroluk rezervi donduruldu. Ancak yaptırım kararlarının oybirliğiyle alınması bazı üye devletlerin süreci tıkamasına neden oluyor. Macaristan, Slovakya ve Çekya, Rus petrol ithalatında geçici muafiyet aldı; bu ülkeler ise ithalatı azaltmak yerine artırdı. Özellikle Macaristan, enerji güvenliği garantisi almadıkça yeni yaptırım paketlerini veto etmekle tehdit etti. Uzmanlara göre AB yaptırımlarının başarısı, üye ülkelerin ortak iradeye bağlı kalmaya devam ediyor.
UYGULAMA EKSİKLİĞİ BÜYÜYOR
AB, “Dondur ve El Koy” adı verilen Görev Gücü’nü kurarak üye ülkeler arası bilgi paylaşımını güçlendirmeye ve yaptırım ihlallerini suç kapsamına alan bir direktif hazırlamaya başladı. Ayrıca Yaptırımların İhlalinin Suç Haline Getirilmesine Dair Direktif, ihlali tüm AB genelinde cezalandırmayı da hedefliyor. Varlık Kurtarma Direktifi ise suçluların mal varlıklarının el konulmasına imkan tanıyacak. Ancak AB Kamu Savcılığı’nın yetkisinin genişletilmesi ve yaptırımların soruşturma-kovuşturmasının AB düzeyine taşınması gibi kritik adımlar hala atılmadı. Fransa, Almanya ve Avrupa Parlamentosu uzun süredir AB genelinde yaptırım ihlallerinin tek elden soruşturulması çağrısı yapıyor ancak bugüne kadar somut bir teklif hazırlanmadı.
AB’de, Rusya’nın 600 tankerden oluşan ve küresel petrol – doğal gaz ihracatında büyük paya sahip olan ‘Gölge Filosu’na karşı etkin önlem alınması yönündeki çağrılar büyüyor.
YOLSUZLUK SORUNU BOŞTA
AB’nin 2020’de kabul ettiği Küresel İnsan Hakları Yaptırımları Rejimi (GHRSR), insan haklarını ihlal eden isimleri ülke ayırmadan hedef alabiliyor ve “AB’nin Magnitsky Yasası” olarak biliniyor. Ancak AB rejimi yolsuzluğu kapsamıyor; oysa ABD ve İngiltere’deki benzer yasalar yolsuzluk yapan elitleri de doğrudan hedef alabiliyor. Avrupa Parlamentosu ise 2019’dan beri yolsuzluğun GHRSR’ye dahil edilmesini talep ediyor.
PAKETTE KRİTİK EKSİKLER
AB tarafından onaylanan yeni 16’ncı yaptırım pakette alüminyum ithalatına yasak, Rusya’nın gölge filosuna ek gemilerin hedef alınması, Kremlin’e bağlı casusluk ve dezenformasyon faaliyetlerine karşı ek önlemler yer alıyor. Ancak Rusya’dan petrol ve doğalgaz ithalatına yaptırım yine pakete dahil edilmedi. Uzmanlar, Kremlin’in savaş ekonomisini kalıcı olarak sarsmak için AB’nin gölge filo gemilerinin sigorta ve sahiplik bilgilerini izlemek üzere uluslararası istihbarat paylaşımını artırması gerektiğine dikkat çekiyorlar.
