Keşmir bölgesi, Hindistan, Pakistan ve kısmen Çin arasında egemenlik iddialarının çakıştığı, dünyanın en uzun süredir tartışmalı ve en yoğun askerî varlığa sahip bölgelerinden biridir. Sorunun kökleri 1947’ye, Hindistan’ın Britanya’dan bağımsızlığına kadar uzanıyor.
Tarihi Arka Plan: Bölünme ve Katılım Krizi
1947’de Hindistan bağımsızlığını kazanırken, bölgedeki prensliklere Hindistan veya yeni kurulan Pakistan’a katılma hakkı verildi. Nüfusu çoğunlukla Müslüman olan Keşmir’in hükümdarı, Hindu Maharaca Hari Singh, tarafsız kalmaya çalıştı. Pakistan destekli gruplar Keşmir’e girmeye başlayınca, Singh Hindistan’dan yardım istedi ve bu yardım karşılığında “Katılım Belgesi” imzalayarak bölgeyi Hindistan’a bağladı.
Bu gelişme, Pakistan tarafından reddedildi ve ilk Hindistan-Pakistan savaşı başladı. 1949’da BM araya girdi ve bölge, Hindistan (güney ve orta kesimler) ve Pakistan (kuzey ve batı) tarafından ikiye bölündü.
Nükleer Gerilim ve Süregelen Savaşlar
Keşmir meselesi, 1947-48, 1965 ve 1999’da olmak üzere üç büyük savaşa ve sayısız sınır çatışmasına neden oldu. Her iki ülke de nükleer silah sahibi ve bu durum, bölgedeki gerginliği uluslararası güvenlik tehdidine dönüştürüyor.
Üçüncü Aktör: Çin’in Rolü
1950’lerde Çin, Aksai Çin olarak bilinen doğu Keşmir’in bir bölümünü kontrol altına aldı. 1962’de Hindistan-Çin savaşıyla bu alan Pekin’in fiili egemenliğine geçti. Bugün Keşmir’in:
%45’i Hindistan’ın %35’i Pakistan’ın %20’si Çin’in kontrolünde.
Referandum Talebi ve BM Kararları
Pakistan, Keşmir’de halkın kendi geleceğini belirlemesi için BM gözetiminde bir referandum yapılması gerektiğini savunuyor. Hindistan ise, bölgedeki seçimlerin Keşmirlilerin Hindistan’a bağlılıklarını gösterdiğini öne sürerek, bu meseleyi bir iç sorun olarak görüyor ve uluslararası müdahaleyi reddediyor.
Hindistan’ın 2019 Hamlesi: Özerkliğin Kaldırılması
2019’da Hindistan Parlamentosu, Cemmu-Keşmir’e özel statü tanıyan Anayasa’nın 370. maddesini yürürlükten kaldırdı. Bu hamleyle:
Eyaletin sınırlı özerkliği sona erdi. Bölge ikiye bölünerek doğrudan merkezî yönetime bağlandı. İnternet kesintileri, tutuklamalar ve kitlesel protestolar yaşandı.
Keşmirli Halkın Talepleri
Keşmir’in büyük bir kısmında Müslüman nüfus yaşıyor. Bölgedeki bazı gruplar:
Hindistan’ı ve Pakistan’ı reddederek bağımsız bir Keşmir istiyor. 1989’dan itibaren bu talep silahlı isyana dönüştü. On binlerce insan öldü, yüz binlercesi yerinden edildi.
Günümüzde Durum: Askerî Baskı ve Ekonomik Çıkmaz
Hindistan, bölgedeki isyanı bastırmak için Tartışmalı Silahlı Güçler Özel Yetki Yasası (AFSPA) kapsamında orduya geniş yetkiler verdi. Pakistan ise Keşmir’deki ayrılıkçı militanlara destek vermekle suçlanıyor. Keşmir’de sık sık çıkan şiddet olayları ve Hindistan’ın uyguladığı baskılar, bölge halkının günlük yaşamını da derinden etkiliyor.
Uluslararası Gerginlikte Süregelen Bir Düğüm
Keşmir meselesi;
Hindistan-Pakistan ilişkilerinin merkezindeki kriz olmayı sürdürüyor, Çin’in bölgedeki varlığıyla çok taraflı bir çatışma riskini barındırıyor, BM’nin yıllar önce verdiği kararlar uygulanmadığı için çözüm hâlâ askıda kalıyor.
Keşmir, dinî, etnik, jeopolitik ve tarihsel olarak karmaşık bir sorunlar yumağıdır ve hâlâ çözülmeye en uzak çatışma bölgelerinden biridir.
Keşmir Bölgesi Nerede, Neden Sorunlu? İşte 70 Yılı Aşkın Gerilimin Arka Planı yazısı ilk önce Haberin Burada üzerinde ortaya çıktı.
